TERÖR ÖRGÜTÜ MENSUPLARI, ”GENEL AF” VEYA ”ÖZEL AF” TAN YARARLANABİLİR Mİ?
Türkiye’de zaman zaman kamuoyunun gündemine gelen “genel af” ve “özel af” tartışmaları, özellikle ceza infaz kurumlarında bulunan mahkûmlar açısından büyük önem taşır. Peki, terör örgütü mensupları bu aftan yararlanabilir mi? Anayasa, Türk Ceza Kanunu ve yargı kararları ışığında bu sorunun yanıtını netleştirmek mümkündür. Bu yazıda, af kavramının hukuki niteliği, genel ve özel affın tanımı, kapsamı ve terör suçlarıyla ilişkisi ayrıntılı biçimde ele alınacaktır.
İçindekiler
Af Nedir?
Ceza hukukunda “af”, hükümlüye verilen cezanın kaldırılması veya azaltılması anlamına gelir. Türk hukukunda af, genel af ve özel af olmak üzere ikiye ayrılır. Bu ayrım, hem hukuki sonuçları hem de kapsamı bakımından önem taşır.
Genel Af
Genel af halinde, kamu davası düşer, hükmolunan cezalar bütün neticeleri
ile birlikte ortadan kalkar
Genel af Anayasa’nın m. 87 hükmü uyarınca ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 5’te 3 oy çokluğuyla çıkarabileceği bir kanunla mümkündür.
Bir Siyasi Parti Tek Başına Af İlan Edebilir mi?
Türkiye’de genel af çıkarılması, yalnızca siyasi irade ile değil, aynı zamanda Anayasa’nın öngördüğü nitelikli çoğunluk şartı ile mümkündür. Anayasa’nın 87. maddesi uyarınca, genel af ve özel af kanunları Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğu ile kabul edilebilir.
Anayasal Eşik Nedir?
TBMM’nin 28. dönem milletvekili toplam sayısı 592’dir. Buna göre genel af kanununun kabulü için en az:
Beşte üç çoğunluk = 592 x 3 / 5 = 355.2 → En az 356 milletvekili gerekmektedir.
Siyasi Partilerin Milletvekili Dağılımı (28. Dönem)
Hiçbir siyasi parti, tek başına genel af veya özel af çıkarmaya yetkili değildir; bu kanun en az 356 milletvekili ile yapılabilir.
Ancak burada önemli olan sadece sayısal yeterlilik değil; siyasi irade, toplumsal meşruiyet ve hukuki sınırlar da dikkate alınmalıdır.
Not: 356 milletvekili yeter sayısına ulaşacak bir ittifakın pratikte mümkün olup olmayacağı ayrı bir siyasi analiz konusudur.
Özel Af
Özel af ile hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesine son verilebilir veya
infaz kurumunda çektirilecek süresi kısaltılabilir ya da adlî para cezasına çevrilebilir
Özel af iki şekilde ortaya çıkabilir:
- TBMM Tarafından Çıkarılan Özel Af
Bu da yine Anayasa m. 87 kapsamında TBMM’nin af yetkisi içindedir, ancak sadece cezanın infazını etkiler. - Cumhurbaşkanının Özel Af Yetkisi
Anayasa’nın 104. maddesinin 16. fıkrası uyarınca, “Cumhurbaşkanı, sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle hakkında kesinleşmiş mahkûmiyet kararı bulunan kişilerin cezalarını kaldırabilir.”
Bu bir münferit af niteliğindedir ve yalnızca özel halleri kapsar.
Terör Suçları ve Af Kapsamı
Af tartışmalarında en çok merak edilen konulardan biri de terör suçlarının affa dahil edilip edilemeyeceğidir. Bu sorunun yanıtı mevcut yasal düzenlemelerde net bir biçimde görülmektedir.
Terör Suçu Nedir?
Terör suçu tanımı 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu’nun 1. ve 3. maddelerinde yapılmıştır.
Terör; cebir ve şiddet kullanarak; baskı, korkutma, yıldırma, sindirme veya tehdit yöntemlerinden biriyle, Anayasada belirtilen Cumhuriyetin niteliklerini, siyasî, hukukî, sosyal, laik, ekonomik düzeni değiştirmek, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmak, Türk Devletinin ve Cumhuriyetin varlığını tehlikeye düşürmek, Devlet otoritesini zaafa uğratmak veya yıkmak veya ele geçirmek, temel hak ve hürriyetleri yok etmek, Devletin iç ve dış güvenliğini, kamu düzenini veya genel sağlığı bozmak amacıyla bir örgüte mensup kişi veya kişiler tarafından girişilecek her türlü suç teşkil eden eylemlerdir.
Terör suçları
26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 302, 307, 309, 311, 312, 313, 314, 315 ve 320 nci maddeleri ile 310 uncu maddesinin birinci fıkrasında yazılı suçlar, terör suçlarıdır.
TBMM’nin Af Yetkisi
Anayasa’nın 87. maddesi, TBMM’ye üye tam sayısının 3/5 çoğunluğuyla genel ve özel af çıkarma yetkisi tanımaktadır. 2001 yılında yapılan 4709 sayılı Anayasa değişikliği ile, önceden mevcut olan “devlete karşı işlenen suçlar, terör suçları ve diğer bazı ağır suçlara af getirilemez” şeklindeki anayasal yasaklar kaldırılmıştır.
Yani:
Anayasa’da terör suçlarına af getirilmesini yasaklayan bir hüküm artık mevcut değildir.
TBMM Terör Suçlarını Affedebilir mi?
TBMM, üye tam sayısının 3/5 çoğunluğuyla ile terör suçlarını da kapsayan bir af yasasını teorik olarak çıkarabilir.
Cumhurbaşkanı Terör Suçlarını Affedebilir mi?
Cumhurbaşkanının af yetkisi, suç türü ayırt etmeksizin cezanın infazına yöneliktir. Yani terör suçları da bu yetkinin kapsamında değerlendirilebilir.
Anayasa’da Af Yasağı Olan Tek Suç: Orman Suçları
Anayasa’da yapılan 2001 tarihli kapsamlı değişiklikle birlikte sadece orman suçları için istisna korunmuştur.
Orman suçları, Anayasa gereği genel veya özel af kapsamına alınamaz.
Anayasa’nın 169. Maddesi Ne Diyor?
Anayasa m. 169 (Ormanların Korunması) şu hükmü içermektedir:
“Ormanlara zarar verecek hiçbir faaliyet ve eyleme izin verilemez ve bunlara karşı genel veya özel af çıkarılamaz.”
Bu hükümle birlikte:
- Orman yangını çıkarmak
- Orman arazisini işgal etmek
- Kaçak ağaç kesimi yapmak
- Orman alanlarını tarıma açmak
gibi orman varlığına zarar veren tüm fiiller, TBMM’nin çıkarabileceği genel ya da özel af kapsamı dışındadır.
Sonuç
Terör suçlarında af, Türkiye’de hem hukuki hem toplumsal açıdan tartışmalı bir konudur. Anayasa’nın 87. maddesine göre TBMM, beşte üç çoğunlukla genel af çıkarabilir; bu oran güncel sandalye dağılımında tek bir parti ile teknik olarak mümkün değildir. Öte yandan, Cumhurbaşkanı Anayasa’nın 104. maddesi uyarınca sürekli hastalık, sakatlık ve kocama halleriyle sınırlı olmak kaydıyla bireysel (özel) af yetkisine sahiptir. Ancak terör suçları, geçmişte çıkarılan af yasalarında kapsam dışı bırakılmıştır. Ne var ki 12 Mayıs 2025 tarihinde silahlı bir terör örgütünün silahlı mücadeleyi bırakması ve örgütü feshettiğini açıklaması, terör suçlarında af ihtimalini hukuken ve siyaseten yeniden gündeme taşımıştır.
İlgili çalışma alanımız için;
