Sit Alanlarında Taşınmaz Sahiplerinin Hakları ve Hukuki İmkânlar
Kültür varlıklarının korunması elbette kamusal bir görevdir. Ancak bu korunma süreci zaman zaman, bireylerin mülkiyet hakkı, yatırım özgürlüğü ve ekonomik faaliyet planları üzerinde ciddi kısıtlamalar yaratabilmektedir. Özellikle arkeolojik sit alanlarında kalan taşınmazlar, yapılaşmaya kapalı alanlar olarak sınıflandırılmakta ve mülkiyet fiilen askıya alınmış hale gelebilmektedir.
Bu durum çoğu zaman statik bir koruma anlayışının sonucudur. Oysa ki, bilimsel yöntemler kullanılarak yapılan analizler, yerinde keşifler ve uzman raporları ışığında, sit derecelerinin yeniden değerlendirilmesi mümkündür.
İçindekiler
Sit Dereceleri Değiştirilebilir mi?
Evet. 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde; sit statülerinin bilimsel, teknik ve çevresel değerlendirmeler doğrultusunda yeniden ele alınması mümkündür. Son dönemde, bu alanda açılan davalarda yargı mercileri:
– Yüzeyde kültür varlığı bulunmayan alanları,
– Jeoradar ve sondaj çalışmaları sonucunda boş çıkan bölgeleri,
- – Çevresel etkileşim içinde olmakla birlikte kendi başına arkeolojik değer taşımayan taşınmazları
daha düşük dereceli sit alanlarına dönüştürülebilir nitelikte kabul edebilmektedir.
Yatırımcılar ve Taşınmaz Sahipleri İçin Ne Anlama Geliyor?
– Sit alanı içinde kalan bir taşınmazın koruma derecesi düşürülürse, yapılaşma koşulları değişebilir.
– Alanın imar planı yeniden değerlendirilebilir, yatırım yapılabilir hale gelebilir.
– Mülkiyet hakkının etkin kullanımı sağlanır, değer kaybının önüne geçilebilir.
– Zaman içinde oluşan belirsizlik ve fiili kısıtlama durumu hukuken aşılabilir.
Hukuki Süreç Nasıldır?
Bu tür durumlarda, idareye yapılacak başvuruların bilimsel raporlarla desteklenmesi, keşif ve bilirkişi incelemelerini gerektiren hukuki süreçlerin doğru yönetilmesi büyük önem taşır. Biz de hukuk bürosu olarak, hem bireysel mülk sahipleri hem de yatırımcılar adına bu süreci teknik uzmanlarla birlikte yürütüyor, mülkiyet hakkının hukuk içinde yeniden tanımlanmasına katkı sağlıyoruz.
Sit Dereceleri Tablosu (Özet)
| Sit Derecesi | Tanımı | Yapılaşma Durumu | Amaç ve Koruma Kapsamı |
| 1. Derece | Yoğun buluntu/kazı alanı, anıtsal yapılar | Yapılaşma kesinlikle yasaktır | Mutlak korunması gereken alanlar |
| 2. Derece | Kısmen buluntu içeren, dokusu bozulmamış alanlar | Sınırlı yapılaşma mümkündür | Koruma-kullanma dengesi gözetilir |
| 3. Derece | Kültür varlığı olasılığı olan veya etkileşim alanı sayılan yerler | Kontrollü yapılaşmaya izin verilebilir | Orta vadeli kamu yararı dikkate alınır |
Sit Statüsü Değişikliği Hukuki Süreci – Akış Şeması
[1] Taşınmaz Sit Alanında mı?
└──> Evet → Devam et
↓
[2] Mevcut Durumun Teknik İncelemesi
├─ Jeoradar / sondaj kazısı
├─ Yüzey araştırması
└─ Harita karşılaştırması
↓
[3] İdareye Başvuru
└─ Koruma Kurulu + Teknik Rapor
↓
[4] Ret → İtiraz (Yüksek Kurul)
↓
[5] Yine Ret → İptal Davası (İdare Mahkemesi)
↓
[6] Keşif ve Bilirkişi İncelemesi
↓
[7] Kısmi/Tam İptal Kararı
└─ Sit derecesi değişebilir
İlgili çalışma alanımız için;
